3. Pułk Ułanów został sformowany w 1918 r. w Warszawie z byłych żołnierzy I Polskiego Korpusu Ułanów, z poboru i ochotników. Jego dowódcą został pułkownik Stefan Strzemiński. Początkowo Pułk stacjonował w Warszawie i wystawiał eskorty honorowe podczas oficjalnych wizyt gości zagranicznych i pogrzebów dla zasłużonych.

Już 12 listopada 1918 r. zaczęło się rozbrajanie Niemców, w czym bierze czynny udział 3. Pułk Ułanów. Szwadron majora Bystrama zajmuje Zamek Królewski i rozbraja dwie kompanie szturmowe, zdobywa dwa samochody, broń i sprzęt wojskowy. Rotmistrz Proczyński rozbraja Niemców na ul. Ciepłej i zdobywa 60 koni i tabor. Pułk 20 listopada 1918 r. otrzymuje koszary w Łazienkach Królewskich. Powstają nowe szwadrony konne, bateria artylerii konnej oraz szwadron techniczny, który zdobył broń z magazynów poniemieckich. Ziemiaństwo z okolic podwarszawskich ofiaruje paszę dla koni i żywność dla wojska.

W marcu 1919 r. dwa szwadrony 3. Pułku Ułanów odchodzą na Polesie w okolice Pińska. W kwietniu tego roku z Warszawy do Kalisza przeniesiono zapasowy szwadron, który organizuje marszówki w celu uzupełniania braków osobowych w szwadronach na froncie 3. Pułku Ułanów.

Bronisław Jednorowski ur. 1897 r. w Woli Korytnickiej,
podporucznik 3 Pułku Ułanów odznaczony „Krzyżem za
udział w Wojnie 1918-1921”
W 3. Pułku Ułanów służył mój ojciec Bronisław Jednorowski, s.A dama, ur. 9 lutego 1897 r. w Woli Korytnickiej, pow. Węgrów. Powołany był do wojska 15 maja 1919 r. i trafił do ośrodka szkolenia ułanów w Grudziądzu. Przeszedł specjalne wyszkolenie wojskowe RKM, a następnie 25 maja został wcielony do 3. Pułku Ułanów w Warszawie. Pułk 31 maja 1919 r. trafił na front, gdzie dołączył do dwóch szwadronów, które od marca stacjonowały w okolicach Pińska. W czerwcu Pułk zdobył Łuniniec, Baranowicze i Słonim, w lipcu pełnił wyczerpującą służbę w bardzo trudnych warunkach na placówkach położonych wśród rzek i moczarów na Polesiu. Następnie 10 sierpnia 1919 r. po ciężkich walkach z wojskami rosyjskimi zdobył miejscowość Stuck.

We wrześniu 1919 r. 3. Pułk Ułanów wszedł w skład 3. Brygady Jazdy i otrzymał zadanie obsadzenia placówkami rzeki Prypeć i zdobytych terenów. Pułk pełnił służbę na Polesiu przez całą zimę z 1919 r. na 1920 r. Podczas służby poniósł poważne straty w ludziach na skutek napadów bolszewików na placówki polskie oraz tyfusu brzusznego rozwijającego się z braku należytego zaopatrzenia medycznego. Jedynie marszówki z Kalisza ze szwadronu zapasowego ratują sytuację uzupełniając malejące stany osobowe w szwadronach Pułku. Ułan Bronisław Jednorowski dwa tygodnie w kwietniu 1920 r. przebywał w szpitalu w miejscowości Łuniniec k. Pińska chorując na tyfus brzuszny.

W maju 1920 r. w związku z ofensywą na Kijów 3. Pułk Ułanów brał czynny udział na Kalenkowiczach, Mozyrzu i Czernobylu. Szwadrony toczą ciężkie boje z bolszewikami, zdobyto 2 baterie artylerii, 9 karabinów maszynowych i tabory. Straty Pułku to poległych 3 oficerów i 13 ułanów, rannych 3 oficerów i 30 ułanów. 7 maja 1920 r. oddziały wojska polskiego wkroczyły do Kijowa, 9 maja zdobyto mosty kijowskie na Dnieprze uderzając na pozycje rosyjskie na lewym brzegu rzeki. Oddziały 2. A rmii Polskiej osiągnęły linie Lipowiec i Samhorodek. Wojska rosyjskie poniosły ciężkie straty i wycofały się za Dniepr. 5 czerwca 1920 r. Armia Konna Budionnego pod Samhorodkiem przedarła się przez polskie linie obronne i wymusiła 10 czerwca 1919 r. odwrót na zachód wojsk polskich z Kijowa i okolic. W miejscowości Berezianki polscy żołnierze zostali otoczeni przez bolszewików, w walce zginęło 9 oficerów i 497 żołnierzy, a około 200 dostało się do niewoli bolszewickiej, w tym ułan Bronisław Jednorowski. Bolszewicy Budionnego wymordowali pielęgniarki i lekarzy szpitala polowego, a chorych żołnierzy, około 600, spalili żywcem. Podczas odwrotu ocalałe szwadrony 3. Pułku Ułanów broniły przepraw przez rzekę Horyń. 10 lipca 1920 r. w trakcie obsadzania placówkami rzeki Styr do Pułku dochodzi marszówka z Kalisza – 490 ułanów. Major Bystram obejmuje dowództwo po pułkowniku Strzemińskim.

Oddziały rosyjskie miały ogromną przewagę w bitwie za rzeką Styr, poległo 5 ułanów, a 19 zostało rannych. Po upadku Brześcia kontynuowano dalszy odwrót za Bug, w bitwie pod Kołpytowem Pułk traci 8 zabitych i 11 rannych ułanów. Kiedy wojska rosyjskie dochodziły pod Warszawę zarządzono przegrupowanie polskich oddziałów. 3. Pułk Ułanów przeszedł 9 sierpnia 1920 r. pod Sokal i współdziałał z 7. Pułkiem Ułanów pod dowództwem majora Bystrama tocząc ciężką walkę o Sokal. Pułki wycofały się za Bug, zniszczyły most i przeszły do Rejowca, gdzie zebrała się 4. Brygada Jazdy. Major Bystram objął dowództwo 4. Brygady Jazdy i nakazał natarcie na Cyców, uderzając na bolszewików i zmuszając ich do ucieczki. Straty 3. Pułku w tej bitwie to 7 zabitych, a 11 zostało rannych. Bitwa pod Cycowem zmusiła bolszewików do odwrotu przez Białą Podlaską do Wysokiego Litewskiego.

19 sierpnia 1920 r. 3. Pułk Ułanów wkroczył do wsi Dasze, zajął oddziały bolszewickie, zdobył 11 dział, 14 karabinów maszynowych, tabory i 200 jeńców. Następnie ruszył w kierunku na Białystok, za Zabłudowem rozbił oddział sowiecki, zdobył 10 karabinów maszynowych, wziął do niewoli 270 bagnetorów. 28 sierpnia 1920 r. oddziały polskie zajęły Sokółkę, a 3. Pułk zdobył 80 koni, 3 karabiny maszynowe i 15 jeńców. Po ciężkich walkach, 4 września 3. Pułk zajął Sejny. W akcji na Lidę rozbił Sotnię Kazacką, zdobył 150 wozów i wziął do niewoli 180 jeńców. Następnie przeprawił się przez Niemen i 4 października 1920 r. stanął w rejonie Niegorzeli. 13 października 1920 r. rozbił batalion piechoty sowieckiej i wziął do niewoli 170 jeńców. Ostatnia walka z bolszewikami rozegrała się pod Krzywiczami, bolszewicy uciekli.

3. Pułk Ułanów w walkach zdobył 25 dział, 103 karabiny maszynowe, 400 karabinów różnych, 800 koni i dużą ilość sprzętu wojskowego. Do połowy 1921 r. strzegł wschodnich terenów Rzeczypospolitej.

Wojna polsko‑rosyjska zakończona została Traktatem Ryskim 18 marca 1921 r. w Rydze. Podpisano porozumienie w sprawie wymiany jeńców wojennych.

Ułan Bronisław Jednorowski był osadzony w więzieniu na Ukrainie od czerwca 1920 r. do sierpnia 1921 r. Został zwolniony na podstawie wymiany jeńców wojennych. Powrócił do 3. Pułku Ułanów, przeniesiony został do rezerwy 23 grudnia 1923 r.

Ułan Bronisław Jednorowski za zasługi na froncie został awansowany na stopień podporucznika Wojska Polskiego. Został odznaczony „Krzyżem za udział w Wojnie 1918‑1921”, medalem „Polska Swojemu Obrońcy”, „Medalem za Zasługi dla Obronności Kraju”.

Dziękujemy pani prezes Zarządu Miejskiego LOK w Jaworznie – Krystynie Sokół oraz panom Józefowi Kotowi i Tomaszowi Bergiełowi za zaangażowanie i pomoc w organizacji zawodów strzeleckich dla naszego Gimnazjum.

	Wiktor Jednorowski